Covid-19 geçirenler için ileriye dönük riskler neler?
Covid-19 pandemisi iki yıldır tüm dünyada etkisini halen sürdürüyor. Güncel rakamlara göre Dünya genelinde 430 milyonu, Türkiye’de ise 13 milyonu aşkın kişi Covid-19’a yakalandı. Peki, Covid-19 enfeksiyonu geçiren kişilerin uzun dönem içinde vücutta karşılaşabileceği riskler neler?
Covid-19 enfeksiyonunu hafif veya ağır şikayetler ile geçiren ve iyileşen ya da farketmeden geçirmiş olabilecek kişilerde yapılan araştırmalar sonucu uzun dönem içinde olabilecek sorunlar aşağıda özetlenmiştir:
– Akciğerin geçici- iyileşebilen bozuklukları: Hava yolu hastalıkları; bronşit, bronşiolit, astım benzeri bulgular, mikropsuz zatürre (organize pnömoni).
Şikayet: Geçmeyen öksürük, solunum sıkıntısı.
Tanı ve diğer hastalıkları dışlama amaçlı akciğer bilgisayarlı tomografisi.
– Akciğerin kalıcı – iyileşmeyen bozuklukları: Akciğerin büzüşmesi ve sertleşmesi ile akciğer içinde kalıcı hasar. Ağır geçirenlerde görülme olasılığı % 1-15’tir.
Şikayet: Öksürük, yorgunluk, nefes almakta güçlük, çabuk yorulma.
Tanı: Solunum fonksiyon testleri ve Akciğer Bilgisayarlı Tomografisi.
– Akciğer damarları içinde pıhtı (pulmoner emboli): Erken dönemde görülme olasılığı % 8-30’dur. Şikayet: Solunum sıkıntısı.
Tanı: Akciğer Bilgisayarlı Tomografisi
– Toplar damarlarda pıhtı: Görülme olasılığı % 25’dir.
Şikayet: Kol veya bacaklarda şişlik, kızarma ve ağrı.
Tanı: Doppler Ultrasonografisi.
– Atardamarlarda pıhtı: Görülme olasılığı %3.7’dir.
Şikayet: Kol veya bacakta ısı değişiklikleri, ağrı, geçmeyen karın ağrısı vb.
Tanı: Doppler Ultrasonografi
– Kalp tutulumu: Hastanede yatmış olanlarda görülme olasılığı %20-30’dur.
Şikayet: Göğüs kafesinde sıkışma, ağrı, çarpıntı.
Tanı: Kanda kalp belirteçlerinin bakılması ve Kardiyak MR
– Koku alma bozukluğu: Tanı anında % 48, ancak sonrasında kalıcı olan vakalar çok azdır. Kalıcı koku kaybı varsa beyin MR’ı çekilmelidir.
– Zihinsel bulanıklık: Görülme olasılığı % 15’dir. Eğer bilinç bozukluğu, nöbet geçirme veya felç de eklenirse tanı için Beyin MR görütüleme istenebilir.
– İshal, kusma, karın ağrısı: Görülme sıklığı tam bilinmiyor.
Tanı: Kanda karaciğer enzimlerinde artış, gerekirse üst batın ultrasonografisi.
– Safra kesesinde genişleme, çamur veya taş: Görülme olasılığı % 54’tür.
Şikayet: Hazımsızlık, sırta vuran ağrılar, karın ağrısı.
Tanı: Aç iken yapılan safra kesesi ultrasongrafisi.
Covid-19 sonrası daha nadir olarak görülen olası rahatsızlıklar ise şu şekildedir:
– Gastrit ve kolit (mide ve barsak iltihabı)
Şikayet: Karın ağrısı.
Tanı: Batın Bilgisayarlı tomografisi.
– Böbrek de bir alanda doku ölmesi (infarkt), böbrek hasarı, mesane iltihabı
Şikayet: Karın yan ağrısı, sık idrara gitme, kanlı işeme vb.
Tanı: Üst ve alt Batın ultrasonu.
– Geçmeyen kas ve eklem ağrıları (oto-immun hastalıklar)
– Psikotik sorunlar,
– Çocuk ve gençlerde Covid-19’dan 2-4 hafta sonra gelişen ateş, baş ağrısı, karında sağ alt kadranda ağrı, tansiyon düşüklüğü, cilt döküntüleri, göz bulguları
Tanı: MIS-C veya MIS-A.
Yukarıda sıralanan şikayetler ciddiye alınmalı; bu belirtilerle karşılaşıldığında vakit kaybetmeden doktora başvurularak uygun tedaviye başlanmalıdır.
